50 yaş üstü bireylerde glisemik hedefler, katı rakamlardan çok fonksiyon, güvenlik ve eşlik eden hastalıklar gözetilerek belirlenir. Kırılganlık, çoklu ilaç kullanımı ve düşme riski göz önünde bulundurularak hipoglisemi olasılığı düşük bir eşik tercih edilir. (Kaynak: American Diabetes Association Standards of Care 2025)
İlk basamakta metformin düzenli yaşam tarzı değişiklikleri temel olarak sürerken çoğu hastada metformin iyi tolere edilir, glisemiyi anlamlı bir şekilde düşürür ve kilo üzerinde nötr-etkili davranır. Böbrek fonksiyonları izlenir; mide-bağırsak yakınmaları düşük doz ve yemekle kullanım ile azalır. (Kaynak: American Diabetes Association Standards of Care 2025)
GLP-1 reseptör agonistleri vücudun doğal GLP-1 etkisini taklit eder; yemekle birlikte insülin salınımını artırır, glukagonu azaltır, mide boşalmasını yavaşlatır ve tokluk hissini güçlendirir. HbA1c düşüşü ve kilo kaybı tipik olarak görülür. Bazı ilaçlar majör kardiyovasküler olayları azaltabilir. Bulantı genellikle geçicidir ve doz kademesi ile yönetilir. Tiroid kanseri öyküsü veya pankreas iltihabı geçmişi olanlarda dikkatle kullanılır. (Kaynak: NEJM, The Lancet, ADA)
SGLT-2 inhibitörleri kardiyo-renal koruma sağlayan sınıftır; böbrekte glukoz geri Emilimini azaltır ve idrarla atılımı artırır. Kalp yetersizliği hastaneye yatışlarını azaltır; diyabete bağlı böbrek hastalığının ilerlemesini yavaşlatır. Sıvı atılımı ve hafif kilo kaybı oluşabilir. Genital enfeksiyon riski iyi hijyenle azaltılır. (Kaynak: NEJM, Kidney Disease Improving Global Outcomes)
DPP-4, TZD ve diğer seçenekler DPP-4 sınıfı ağızdan alınan ilaçlar olup hipoglisemi riskini düşük tutar ve kilo açısından nötrdür; HbA1c etkisi orta düzeydedir. TZD kullanımı ödem, kilo artışı ve HF riskleri nedeniyle dikkatli seçilmelidir. Not: TZD, tiazolidindion sınıfı ilaçlarındandır; en bilinenleri pioglitazon ve rosiglitazon’dur. (Kaynaklar: ADA, EASD)
İlaç sınıfları ve pratik etkiler tablosu hasta özelinde karar verirken yol gösteren özet bir rehber sunar; her hasta için bireysel değerlendirme yapılır. (Kaynak: ADA, EASD, NEJM)
Yan etkileri yönetmek mümkün GLP-1’de bulantı erken dönemde sık görülebilir; küçük porsiyonlar ve yavaş doz artışı yardımcı olur. SGLT-2 ile sıvı alımı ve hijyen önerileri genital enfeksiyon riskini azaltır. Metformin kullanımlarında ise uzatılmış salınımlı form ve yemekle kullanım rahatsızlığı azaltır. (Kaynak: ADA, The Lancet)
Takviyeler gerçeği ve efsane ayrımı Takviyeler birincil tedavi değildir; kanıt varsa eksiklik saptanmışsa uygulanabilir. Omega-3 trigliserid düşüklüğünde fayda sağlayabilir. D vitamini eksikliğinde yerine koyma kemik ve kas sağlığına katkı sağlar; magnezyum yetersizliğinde ise sınırlı etki görülür. Kanıtı zayıf ajanlarla mucize beklemek hayal kırıklığına yol açar. (Kaynaklar: NEJM, J Clin Endocrinol Metab, USPSTF)
Ne zaman takviye mantıklı? Laboratuvarla doğrulanmış eksikliklerde hedefe yönelik takviye uygulanır ve süre kısıtlı tutulur. Diyetle yeterli alım mümkün olduğunda tercih besinden yana olur. Çoklu takviye yerine tek tek, kanıta dayalı yaklaşım benimsenir. (Kaynak: WHO, USPSTF)
Krom, tarçın ve bitkisel ürünler krom pikolinat, tarçın, berberin gibi ürünlerin glisemik kontrol üzerindeki etkileri değişkendir; ilaç etkileşimleri ve karaciğer-böbrek riskleri rapor edilmiştir. Her ürün hekim ve eczacı ile değerlendirilmeli; kaynak ve içerik doğrulanmalıdır. (Kaynak: EMA, ADA)
Hastalık durumuna göre doğru ilaç seçimi Kalp damar hastalığı olanlarda GLP-1 ilaçlar ön planda; kalp yetmezliği ya da böbrek hastalığı olanlarda ise SGLT-2 ilaçlar tedavinin ana parçası olur. Birden fazla hastalık varsa ilaç kombinasyonu bireyin ihtiyacına göre düzenlenir. (Kaynak: ADA, KDIGO, ESC)
Uyarı kutusu güvenli reçete adımları Yeni ilaca geçerken önce tek değişken değiştirilir ve iki hafta içinde etki-tolerans kontrolü yapılır. Böbrek ve karaciğer fonksiyonları izlenir; hipoglisemi eğitimi verilir; hastaya günlük ilaç listesi ve saat planı sağlanır. Grip, ishal, kusma gibi hastalıklar için geçici doz ayarlaması gerektiğinde hekimle iletişim kurulur. (Kaynak: ADA, NIA)
İnsülin ne zaman uygun Kan şekeri çok yüksek seyrettiğinde, keton eğilimi başladığında, ciddi enfeksiyonlar veya operasyon dönemlerinde veya ağızdan ilaçlarla hedefe ulaşılamadığında bazal insülin tedavisi düşünülebilir. Yaşlı hastalarda gece hipoglisemiyi önlemek için dozlar kademeli artırılır ve düzenli kan şekeri ölçümü uygulanır. (Kaynak: ADA Standards of Care 2025)
Hipoglisemiden kaçınmak önemli Özellikle sülfonilüre veya yüksek doz insülin kullanan yaşlılarda hipoglisemi ciddi risk taşır; düşmeler, baş dönmeleri ve ritim bozuklukları görülebilir. Tedavi hedefleri gerçekçi olarak belirlenir; gerekirse dozlar azaltılır ve ilaçlar yemek saatlerine uygun ayarlanır. (Kaynaklar: ADA, ESC)
Çoklu ilaç kullanımına akılcı yaklaşım Polifarmasi yaşlılarda sık görülen bir durumdur; etkileşim riski yüksektir. Düzenli ilaç gözden geçirme yapılır, gereksiz tekrarlar kaldırılır ve dozlar böbrek fonksiyonuna göre ayarlanır. Basitleştirilmiş tedavi planları uyumu artırır ve hataları azaltır. (Kaynak: WHO, American Geriatrics Society)
YARIN: – Uyku, stres, sosyal bağlar ve zihin egzersizlerinin metabolik etkiye katkısı – Takip planı kontrol listesi ve yıllık hedef haritası – Sık sorulan sorular – Sağlıklı yaşam süresini uzatan yedi alışkanlık
News
